Doğum kontrol haplarının yan etkilerini sormuşsunuz ama bu konuda genel bir bilgi vermek istedim. Çeşitli doğum kontrol yöntemleri vardır. Genel olarak bunların sırasıyla etki mekanizması, avantajları ve dezavantajlarından bahsettim.. (NOT: 1) Konu başlıklarını kalın, eğik ve altı çizili yazdım. 2) kontraseptif = gebeliği önleyici)
Etkili Kontraseptif yöntemler
•Hormon hapları
•Hormon enjeksiyonları
•Norplant
•Kondom (prezervatif, kaput, kılıf)
•Rahim içi araç (RİA)
•Vajinal uygulamalar (Spermisid,
Diyafram ve servikalbaşlık)
•Cerrahi sterilizasyon
Etki Derecesi Sınırlı Yöntemler
•Takvim yöntemi (ovülasyongünlerini belirleme)
•Geri çekme
Düşük doz kombine oral kontraseptifler (KOK) (etki mekanizması)
•Ovulasyonudurdurur
•Servikalmukusu kalınlaştırarak spermin geçmesine engel olur
Avantajları
•Doğru ve uygun kullanıldığında çok
etkilidir: Birinci
yılda gebelik olasılığı %0.1)
•Cinsel ilişki sırasında herhangi bir şey
yapmaya gerek yoktur.
•Gebelik endişesi kalktığından cinsel haz
artar.
•Aylık periyodlar düzenlidir, kanama
hafifler, kanama günü azalır,menstrüel kramplar azalır.
•Haplar
istendiği zaman kesilebilir.
Kesildikten sonra doğurganlık geri gelir.
•Korunmasız
cinsel ilişkiden sonra acil kontraseptifolarak kullanılır.
•Demir
eksikliği anemisini azaltır veya önler.
•Dış
gebelik,endometriumve overkanseri,overkisti, Selim meme hastalığı,pelvikinflamatuarhastalıklara karşı koruyucudur.
Dezavantaj
•Sık görülen yan etkiler; bulantı,
periyodlar arası kanamalar veya lekelenmeler,amenore, orta dereceli baş ağrısı, göğüs gerginliği, hafif kilo alımı
•Her gün kullanılması gerekir. Her gün
alınmayınca etkisi azalır. Yanlış kullanımda gebelik risk artar.
•Genelde yapılan hata sonraki pakete geç
başlamaktır.
•Her 28 günde yeni paket elde olmalıdır.
•Emzirenlere önerilemez
Sadece Progesteron İçeren Haplar (etki mekanizması)
•Servikalmukusu kalınlaştırarak spermin geçmesine engel olur
•Menstrüelsiklusunyaklaşık yarısında ovulasyonu durdurur (emzirme
de aynı yollarla gebeliği önler)
Etkinliği
•Emziren kadınlarda çok etkilidir
•Kombine oral kontraseptiflerden üstünlüğü; emzirmede gebeliğe karşı daha
koruyucu olmasıdır.
•Her gün aynı saatte alınırsa daha
etkilidir.
Avantajları
•Doğumdan 6 hafta sonra emziren annelerde
kullanılabilir.
•Östrojen yan etkisi (kalp krizi ve stroke)
yoktur.
•Kadınlar ara vermeden her gün tek hap
alırlar (unutma riski daha az)
•Emzirme süresince çok etkilidir.
•Progesterona bağlı yan etkisi (akne ve kilo alma)KOK’leregöre daha azdır.
•Selim meme hastalığı,endometriumve overkanseri,pelvikinflamatuarhastalıklara karşı koruyucudur.
Dezavantajları
•Emzirmeyen kadınlarda sık görülen yan
etkiler menstruelkanama değişiklikleri
•En iyi etki her gün aynı saatte
alındığında görülür. Emzirmeyenlerde birkaç saat gecikme bile gebelik riskini
artırır. 2 veya daha fazla hapı unutmak riski büyük oranda artırır.
•Dış gebeliği önlemez.
Depo-medroksipregesteronasetat enjeksiyonları (etki mek.)
•Temel olarak ovulasyonudurdurur
•Servikalmukusu kalınlaştırarak spermin geçmesine engel olur
Avantaj
•Çok etkilidir: Uzun süreli gebeliği
engeller.
•Geri dönebilir.
•Her gün hap almak gerekmez.
•Sonraki visitlere 2-4 haftalık (erken veya geç)
esneklik verebilir.
•Herhangi bir yaşta kullanılabilir.
•Süt miktar ve niteliğine zarar
vermez.
•Östrojen yan etkisi yoktur. (kalp
krizi)
•Demir eksikliği anemisini azaltır
veya önler.
•Dış gebelik, endometrium ve over kanserine karşı koruyucudur.
Dezavantaj
•Gecikme veya atlama olursa gebelik
ihtimali artar.
•Sık görülen yan etkiler-menstruelkanama değişiklikleri muhtemeldir
•Doğurganlığa dönüş gecikir (4 ay)
•Üç ayda bir enjeksiyon gerekir.
•Baş ağrısı, göğüs gerginliği, duygusallık, bulantı, saç
dökülmesi, daha az cinsel istek, ve/ veya akne
daha az görülür.
•HIV/AIDS dahil cinsel yolla bulaşan
hastalıklara karşı koruyamaz.
Norplant implant (Norplant;
levonorgestrelinticari markasıdır.)
•6 plastik küçük kapsülden oluşur.
•Her kapsül küçük kibrit çöpü
büyüklüğündedir. Cilt altına yerleştirilir.
•Kapsüller insan vücudundaki benzeyenprogesteron içerir. Kapsüllerden çok yavaş olarak
salınır. Östrojen içermezler.
•Bir set gebeliği en az 5 yıl engeller.
Etki Mekanizması
•Servikalmukusu kalınlaştırarak spermin geçmesine engel olur
•Mentsrüelsiklusunyaklaşık yarısında ovulasyonu durdurur
Avantajları
•Her
gün hap almak ya da klinik ziyareti gerekmez.
•Süt
miktar ve niteliğine zarar vermez.
•Östrojen
yan etkisi yoktur. (kalp krizi)
•Demir
eksikliği anemisini önler.
•Dış
gebelik,endometriumkanserine karşı koruyucudur.
•Yerleştirmede
sadece anestezi iğnesi ağrısı vardır.
Dezavantajları
•Sık görülen yan etkiler menstruelkanama değişiklikleridir.
•Kilo alınabilir.
•Baş ağrısı, göğüs gerginliği, baş dönmesi, bulantı, saç
dökülmesi veya yüzde tüylenme, iştah değişmesi, sinirlilik,overlerdeveya overkistlerinde büyüme ve/veya akne görülür.
•Kişi kendi kendine başlayamaz ve
bırakamaz.
•Küçük cerrahi girişim gerekir.
•Takma ve çıkarma sırasında rahatsızlık ve
acı vardır.
•Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı
koruyamaz.
Kadın sterilizasyonu
•Artık çocuk istemediğinden emin olan
kadınlarda kullanılır.
•Çok etkilidir. Devamlıdır
•Güvenli, basit bir işlemdir. Lokal anestezi ile
yapılabilir.
•Bilinen uzun süreli yan etkisi yoktur.
•Cerrahi kısa süreli yan etkiler
yapabilir.
•Falloptüpleri bağlandığı içinoverdensalınan yumurtalar uterusa geçememektedir.
•Kadınlar menstruel siklus görmeye devam ederler.
Avantaj
•Çok etkilidir
•Devamlıdır. Küçük bir işlemle yaşam boyu, güvenli ve çok etkili aile
planlaması.
•Anne sütünü etkilemez.
•Uzun süreli yan etki veya sağlık
riski yoktur.
•Over
kanserlerine karşı koruyucudur.
Dezavantaj
•Genellikle işlemden sonra günlerce ağrı
olur.
•Nadir cerrahi komplikasyonlar olabilir.
•Eğer nadiren gebelik olursa dış gebelik
ihtimali yüksektir.
•Özel eğitimli biri tarafından muayene ve
girişim gerekir.
•Vazektomiyegöre daha riskli ve daha pahalıdır.
•Geri dönüş ameliyatı zor, pahalıdır ve
geri dönüş kesin değildir.
•Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı
koruyucu değildir.
Vazektomi
•Artık çocuk istemediğinden emin olan
erkeklerde kullanılır.
•Çok etkilidir.
•Kullanım kolaylığı vardır.
•Devamlıdır.
•Cinsel performansa etkisi yoktur.
•Kastrasyondeğildir, testisleri etkilemez.
•Güvenli, basit bir işlemdir. Lokal
anestezi ile yapılabilir.
•Bilinen uzun süreli yan etkisi yoktur.
Etki Mekanizması
•Skrotumdaaçılan küçük bir açıklıktan girilerek tüpler bağlanır.
•Böylece testiste üretilen spermler semene
geçemezler.Ereksiyonve ejakülasyonaynen devam eder.
Etkinliği
•Genel
uygulamada çok etkili ve devamlıdır.
•Doğru
kullanımda daha etkilidir. (İlk 3 ayda veya 20 ejakülasyondakondom kullanmak.)
•Emin
olmak isteyenler, semen muayenesi yaptırabilir.
Avantaj
•Çok etkilidir, Devamlıdır.
•Küçük bir işlemle yaşam boyu, güvenli ve
çok etkili aile planlaması sağlar.
•Gebelik kaygısı olmadığından haz artar.
•Herhangi bir destek veya klinik ziyareti
gerekmez.
•Uzun süreli yan etki veya sağlık riski
yoktur.
•Tüp ligasyonuna göre; biraz daha etkilidir, daha
güvenlidir.
•Uygulaması kolaydır, sıklıkla daha
ucuzdur, herhangi bir zaman etkinliği test edilebilir, eğer gebelik olursa daha
düşük ihtimalle ektopiktir.
Dezavantaj
•Kısa süreli cerrahi komplikasyonlar
olabilir
Özel
eğitimli biri tarafından cerrahi girişim gerekir.
•Hemen etkili değildir.
•Geri dönüş ameliyatı zor, pahalı ve çoğu
bölgelerde yapılmamaktadır. Geri dönüş kesin değildir.
•Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı
koruyucu değildir.
Kondom
•Kondomlar gebelik yanında cinsel yolla
bulaşan hastalıkları da önlerler (HIV/ AIDS dahil)
•Kondomlar her seferinde doğru
kullanılırsa etki gösterirler.
•Bazı erkekler cinsel hazzı azalttığı için
kondom kullanmak istemezler.
Etkinliği
•Etkili olması için doğru kullanılması ve
her zaman kullanılması gerekir.
•Cinsel yolla bulaşan hastalıkları
önlemeye yardım eder. AIDS,gonore,sifiliz,klamidya ve trikomonans.
•Ayrıca herpes, HPV, ve diğer hastalıklara karşı kısmen
korur.
•Plastik veya lubrikant allerjisi olabilir.
•Duygulanım azaltabilir.
•İlişki sırasında kayabilir veya
yırtılabilir.
•Uzun süre ısı, güneş ışığı veya nem
olan ortamda bekletilmişse zayıflar ve yırtılabilir.
•Kullanıcıyı satın almak, kullanmak,
çıkarmak ve bir tarafa atmak sıkabilir.
Rahim İçi Araçlar (RİA)
•Çok etkili, uzun etkili, geri dönüşlü.
•Rahime yerleştirmek için özel eğitim
almış personel gerekir.
•Doğumdan hemen sonra uygulanabilir. Anne
sütünü etkilemez.
•CYBE riski olan kadınlar için iyi bir
yöntem değildir.PID’ye yol açabilir.
•RİA genellikle küçük, esnek plastik
çerçevelidir.
•Çeşitli tipleri vardır ama en çok bakır
üzeri plastik kaplamalı olanlar kullanılmaktadır.
•Daha az kullanılan ve hormon salan
tipleri vardır.
•Sadece plastik veya paslanmaz çelikten
yapılan tipleri de vardır.
Etki mekanizması
•Temel olarak sperm ve ovumunkarşılaşmasına engel olur.
•Spermin uterus duvarına yerleşmesine de engel olur.
Avantajları
•Etkili uzun süreli gebelik önler.
•Gebelik kaygısı olmadığından haz artar.
•Bakır ve inert olanlarda hormonal yan etki yoktur. Sütü etkilemezler.
•Hemen geri dönüşlüdür.
•Doğumdan hemen sonra kullanılabilir.
•İlaçlarla etkileşmez.
•Ektopikgebelikleri önler.
Dezavantajları
•Sık görülen yan etkiler menstruelkanama değişiklikleri
•Daha az görülen yan etkiler;
yerleştirildikten sonra ilk 3-5 günde ciddi kramp ve ağrı, periyodlar arası
ağır kanamalar ve buna bağlı anemi,uterus duvarı perferasyonu.
•HIV/AIDS dahil cinsel yolla bulaşan
hastalıklara karşı koruyamaz.
•STD sonrası PID gelişebilir ve
doğurganlık zarar görebilir.
•Kişi
kendi başına son veremez.
•Farkında
olmadan rahim dışına düşebilir.
•Ektopikgebeliğe karşı koruyucu değildir.
•Kadının
zaman zaman RİA ucunu yoklaması gerekir.
Vajinal metotlar
•Spermisidler,diafram ve servikal başlıklar bu grupta yer alır.
•Kadın ihtiyaç duyduğunda kontrol
edebildiği yöntemlerdir.
•Güvenlidir.
•Genel kullanımda kısmen koruyucudur.
Doğru ve uygun kullanımda etkisi artar.
•Cinsel ilişkiyi keserek bu yöntemleri
kullanmak zor olduğundan ilişki sonrası kullanmaktadırlar.
•Bazı CYBE leri önleyebileceği düşünülmektedir.
•Spermisidler;köpürtücü tabletler veya fitiller, eritici
fitiller, köpük, eritici film, jel ve kremleri içerir.
•Diafram;
yumuşak lastikten bir başlıktır serviksi örter. Spermi öldürücü jel ve kremlerle
birlikte kullanılması gerekir.
•Servikalbaşlık;diaframabenzer daha küçüktür. Amerika ve Avrupa’da yaygındır.
Etki Mekanizması
•Spermisidler; spermi öldürür veya yumurtaya
doğru olan hareketini engeller.
•Diafram ve diğer başlıklar spermin rahim
içine girişini engeller.
•Spermisidler; ilişkiden 1 saat önce
uygulanabilir, vajinal kayganlığı artırır.
•Doğumdan
hemen sonra kullanılabilir.
•Diafram ilişkiden 6 saat önce başlık ise
daha önce kullanılabilir.
Dezavantaj
•Yan etkiler; Spermisid irritasyon, lokal allerjik reaksiyon ve üriner enfeksiyon yapabilir.
•Etkinlik yöntemin elde hazır
olmasını ve her cinsel ilişkide doğru kullanılmasını gerektirir.
•Kadın veya eşinin armaklarıyla vajinaya girmesi gerekir.
•Önceden konmamışsa ilişkiyi kesmek
gerekir.
Takvim yöntemi
•Kadın doğurgan olduğu zamanı ve
bitişini nasıl olduğunu öğrenir.
•Bu bilgi ile ilişkiye girmezler
veya bir bariyer yöntemi kullanarak girerler.
•Genel kullanımda koruma azdır.
Doğru kullanılırsa etki artar.
•Genellikle eşler arasında yakın kooperasyon gerektirir. Erkek tam olarak
katılmalıdır.
•Fiziksel yan etki yoktur.
•Ateşli ve enfeksiyon olan
dönemlerde, doğumdan sonra veya emzirirken takibi zordur.
•Takvim hesabı; doğurgan dönemin başı ve sonu için kadın
günleri belirler. Gün sayısı bir önceki siklusa bağlıdır.
•Servikal sekresyon; kadın servikal sekresyon görür veya hissederse doğurgan
olabilir. Vajinal ıslaklık hissi olabilir.
•Bazal vücut ısısı; Bir kadının vücut ısısı ovulasyon zamanı hafif artar.
•Serviksin hissedilmesi; doğurgan olduğu zamanı serviks açıklığı yumuşamaya başlar,
hafifçe açılır ve ıslak hale gelir. Doğurgan değilken katı ve kapalıdır.
•Bir kadın bu belirtilerin birini veya
birkaçını kullanabilir.