Nasıl yapıldığını, nasıl çalıştığını bilmediğimiz herhangi bir şeyi kullanma hakkımız var mı?

Yüzsüzce kullanmıyoruz ki. Biz de onları satın alabilmek için belki de onları yapanların nasıl yapıldığı ve çalıştığını bilmediği şeyler üretiyoruz. Ben köprü yapıyorum, telefonu üreten nasıl yapıldığını bilmediği halde güvenip üstünden geçiyor. Ben de gidip nasıl yapıldığını, çalıştığını bilmediğim halde güvenip Schrödinger'in kedisi gibi kapalı kutuda onun ürettiği telefonu alıyorum. Zaten fiyatlar maliyet bedelinin onlarca kat üstünde ki burada araştırma/geliştirme payı azımsanamayacak boyutlarda. Benim üretip sattığım projelerde de denge farklı değil. Cevap veriyorum kesinlikle bir şeyler üretip kazandığımız parayla başkalarının üretip sattığı her şeyi (devletçe yasaklanmış ürünler hariç) satın alıp kullanma hakkımız var.

Nasıl yapıldığını ve nasıl çalıştığını bilmediğimiz o kadar çok şeyi kullanıyoruz ki? Hem bireysel hem de -az gelişmiş bir- toplum olarak! Soruyu başka türlü sormakta yarar var diye düşünüyorum. Çünkü hakkız var mı bana pek anlamlı bir soru cümlesi gibi gelmiyor. Kullandığımıza göre; bu hak mıdır değil midiri konuşmak yerine; niçin kullanıyoruz, nasıl kullanıyoruz gibi daha ayağı yere basan sorular sormalıyız.

Örneğin nasıl kullanıyoruz diye sorsaydık, konuşma yeni bir otomobil aldığımızda, aracın plakasına ona sahip olduğumuz yani muradımıza erdiğimiz için kestiğimiz kurbanın kanını sürmeye, sonra da bunun bizi ölümlü kazalardan korumaya yetmediğine kadar gelirdi. Ya da bilgisayarımıza nazar boncuğu takma gibi şeylere gelirdi konu...

Niçin kullanıyoruz sorusunun da pek çok yanıtı olabilirdi. Veya "ne yapmalıyız?" demiş olsaydık; yine ufkumuzu açan pek çok yanıt alırdık diye düşünüyorum...

Felsefecilerin bir kısmı bireysel olarak elde edilmemiş bilginin birey tarafından gerçekliğinin kabul edilmesini tartışırlar. Bu nedenle ortaya bireysel olarak elde edilmemiş bilginin kullanılabilirliği tartışılması çıkıyor. Benim de bu soruda asıl aradığım cevap bu diyebilirim. Belki saçma bir soru gibi gelebilir ama bana o kadar da basit gelmiyor.

Diyoruz ki karşılıklı menfaat var, para da bu alış-veriş dengesini sağlıyor. Böyle dediğimiz için zaten bir çok bilgiden yoksun değil miyiz? Bu hakkı kendimizde görüyorsak gelecek nesli köreltiyoruz. Neden çünkü hazırı var, ne gerek var öğrenmene, biraz para kazan alırsın mantığı yerleşiyor insanlara ki bunu şimdiden kendi öğrencilerimde gözlemleyebiliyorum. Çare olarak ilkokulda, ortaokulda her araç gerecin nasıl çalıştığını anlatalım demiyorum ama daha bu yaştan öğrencileri hazıra alıştırmak tartışılası bir durum.

Bugüne kadar bu hakkı kendimizde gördüğümüzden dışa bağımlı değil miyiz? Bu ülkede neden yılda 300 patent anca çıkıyor ayrıca bu patentlerin neden %50'sinden fazlası yabancı kaynaklı? Neden her üniversite öğrencimizin yurt dışında okuma hayali var? Neden en çok beyin göçü veren ülkeyiz?

Soru basit, dar kapsamlı, cevabı kısa ama sonuçları göz ardı edilecek bir soru değil.