Neden bilgisayar klavyelerinin harfleri alfabeye göre dizilmez?

Bunu bilmek sizi de şaşırtacak, ancak dünyada Q klavye olarak bildiğimiz tuş dizilimi aslında daktilonun icat edildiği ilk günden beri değişmedi. Neden tuşların bu şekilde dizildiği konusunda da çeşitli rivayetler olmasına rağmen şimdilik en yaygın kabul gören hikaye şu: Yazı makinesinin mucidi olan Christopher Latham Sholes, 1867'de cihazın patentini alarak ilk çalışan örnekleri ortaya koyduğunda cihazın tasarımından kaynaklanan mekanik bir sorunla karşılaşır. İcat ettiği yazı makinesinin harfleri kağıda basmak üzere kullandığı mekanik harf kolları, kapalı bir kutunun içinde yer almaktadır ve iki kol birden kağıda doğru havalandığında içerde sıkışmaya neden olmaktadır. Sholes bu problemin çözümü için, kullanıcının yazım hızını yavaşlatmak üzere harflerin yerlerini alabildiğine karıştırarak en çok kullanılan harfleri elin en zor ulaşabileceği yerlere yerleştirmeyi uygun görür ve Q klavye adını verdiğimiz harf dizilimi ortaya çıkar. Daha sonra bu cihazın üretim hakkını satın alarak 1874'te seri üretime geçen E. Remington & Sons firması aynı harf dizilimini kullanmaya devam eder ve cihaz bu harf dizilimiyle tanınır. Erken kalkan yol alır misali, bu dizilim bir daha değişmez.

Tabii bu konuda anlatılan başka efsanevi hikayeler de var. Örneğin bu hikayelerin bir diğeri şunu iddia eder: İlk üretilen yazı makinesinin adı "Sholes & Glidden Type Writer" olarak geçer. Buradaki "Type Writer" kelimelerini oluşturan harflerin tamamı Q klavyenin en üst sırasında yer almaktadır. Böylece satıcılar, bir kağıda kolayca "Type Writer" yazarak ürünlerinin yeteneğini karşılarınmdakine gösterme şansı bulmaktadırlar.

Bu arada, tarih boyunca Q klavyenin daha iyi alternatifleri olabileceğini düşünenler de olmamış değil. Örneğin Washington State Üniversitesinden Prof. Dr. August Dvorak, 1932 yılında İngilizce'de çok kullanılan harflerin klavyenin en kolay ulaşılabilir yeri olan orta sırasına toplandığı bir klavye dizilimi önerir. Dvorak'ın araştırmalarına göre, sekreterlerin parmakları gündelik yazı işleri sırasında Q klavyede 16 mil yol alırken Dvorak klavyesinde sadece 1 mil yol almaktadır. Ancak daktilo ustalarının Q klavyeye olan mevcut alışkanlıkları ve piyasanın Q klavye tarafından çoktan istila edilmiş olması nedeniyle Dvorak'ın klavyesi yayılamaz ve kaybolup gider.

Q klavye dışında, Türkçe için kullanılan F ve diğer bazı ülkelerde kullanılan A klavye dizilimleri de mevcut. Bunlar da Dvorak'ın yapmaya çalıştığını temel alarak, kullanıldıkları ülkelerin diline göre yaygın kullanılan harfler elin nispeten kolay ulaştığı merkez konumlara yerleştirme amacı taşıyorlar ve bu sayede yazım hızını artırmayı hedefliyorlar.

Bu soru aynı zamanda "F klavye nasıl ortaya çıkmıştır? " sorusunun da cevabı:

F klavye bilgisayardan önce daktilolarda bulunuyordu. Daktilolardaki F düzeni dizilişin nedeni ise harf vuruşlarının birbirleriyle çakışmamasını önlemekti. Daktilo zamanları da hızlı yazma olayı vardı ve daktiloyu hızlı kullananlar yan yana bulunan iki harfe bastıklarında iki harfin vuruş çubukları birbirleriyle çakışıyor, yazıda hata oluyor veya işi aksatıyordu. F klavyenin dizilişi bu problemin çözülmek istenmesiyle ortaya çıktı. Uzun yıllar böyle kullanılınca bilgisayarda da klavye değişmedi. F klavyeler bilgisayarda da kullanıldı.

Bu sorunun cevabını ilk araştırdığımda, bulmuş olduğum cevaptan ar-ge'nin önemini anlamıştım. Her dilin kendine ait bir parmak izi vardır ve bu harflerin kullanım sıklığı ile belirlenir. Kriptolanan yazıların çözümünde de bu mantık kullanılır. Kriptolu türkçe bir yazıda en çok tekrar eden harf ya da blog büyük olasılıkla "A" harfine ait olacaktır. Bu harf kullanım sıklığının kriptolu metinleri çözmek amacıyla bulunduğunu ve klavyenin harf dağılımının da bu arge çalışmasının sonucuna göre tasarlandığını düşünüyorum. F'den Q'ya geçiş hikayesini arkadaşlar anlatmış.

tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_alfabes. . .